Sodyum Bikarbonat
Sodyum bikarbonat veya sodyum hidrogen karbonat, formülü NaHCO3 olan kimyasal bileşiktir. Sodyum bikarbonat beyaz renkli, kristalli bir katı maddedir ancak genellikle ince bir toz olarak bulunur. Hafif alkali bir tada sahiptir, çamaşır sodası (sodyum karbonat) tadına benzer. Mineral olan nahcolit’in bir bileşenidir ve birçok mineralli kaynak suyunda çözünmüş halde bulunur. Yapay olarak da üretilebilir. Uzun zamandır bilindiği ve yaygın olarak kullanıldığı için tuzun birçok farklı ismi vardır: kabartma tozu, ekmek sodası, yemek sodası, bikarbonat sodası gibi. Genel konuşmalarda adı kısaltılarak sodyum bikarb olarak da adlandırılır.
Yüksek Yoğunluklu Egzersiz Sırasında Sodyum Bikarbonatın Rolü
Yüksek yoğunluklu egzersiz sırasında kaslar, enerji ihtiyacını karşılamak için bir miktar karbonhidratı laktik aside dönüştürür. Kas hücrelerinde asit birikmesi, yorgunluğa neden olan faktörlerden biridir. Bu sistemin toplam kapasitesi, laktat ve H+ iyonlarının birikmesiyle kaslarda oluşan asitlikteki kademeli artışla sınırlandırılır. Artan asitlik, nihayetinde enerji transferini ve kasların kasılma yeteneğini kısıtlayarak egzersiz performansında düşüşe yol açar. Asit birikimini azaltmak yorgunluğu azaltmalı ve atletin daha hızlı veya daha uzağa gitmesine izin vermelidir. Vücudun asitlik artışına karşı savunması, yoğun egzersizle üretilen asidi nötrleştirmeye yardımcı olan bikarbonat “tamponları”dır. Vücudun tampon sisteminin bir parçası olan doğal bikarbonat kaynağı, bu artan asitliğe karşı hızlı bir ilk savunma hattı sağlar.
Etki Mekanizması
Sodyum bikarbonat bir alkali ajandır ve bu nedenle kanın asitliğini azaltır (tamponlama etkisi olarak bilinir). Bikarbonat, kanda asitliği tamponlayarak, kas hücrelerinde üretilen asidin daha fazlasını kana çekerek kas hücrelerindeki asitlik seviyesini düşürebilir. Bu da yorgunluğun başlamasını geciktirebilir. Çalışmalar, artan ekstrasellüler pH’ın ve daha yüksek bikarbonatın, aktif kaslardan H+ ve laktik asit efluksunu arttırdığını doğrulamıştır. Bunun nedeni, kasılma sırasında ve iyileşme sırasında hücre içi/dışında H+ gradyanı arttıkça daha aktif hale gelen Laktik asit/H+ ko-transporter aktivitesindeki artıştan kaynaklanmaktadır. Bu mekanizmanın kas yorgunluğunda bir azalmaya, pH seviyesindeki düşüşü geciktirmeye ve kas dokusunun daha fazla kasılma kapasitesine yol açarak kas glikolizinden ATP üretimini artırmaya neden olduğu öne sürülmektedir. Metabolik bozuklukların tümünün, özellikle yüksek yoğunluklu egzersiz sırasında avantajlı olan anaerobik enerji üretimine doğru bir kas metabolizması değişimine işaret ettiği kanıtlanmıştır.
Yüksek yoğunluklu bir olaydan önce yeterli miktarda sodyum bikarbonat (kabartma tozu) almak, etkinlik sırasında kasları ve kanı daha az asidik hale getirir ve fiziksel performansı artırabilir.
Sodyum Bikarbonat Yüklemesinden Faydalanan Sporcular
Sporcular, uzun süreli anaerobik egzersiz sırasında kas yorgunluğunun başlangıcını geciktirmek için 70 yılı aşkın süredir “soda yüklemesi” veya “bikarbonat yüklemesi” yapmaktadır. Bikarbonat takviyesinden fayda sağlayabilecek sporcular tipik olarak 1 ila 7 dakika arasında süren yarışmalarda yarışan sporculardır, yani;
80-125% VO2 max (maksimum oksijen alımı) yoğunluklarında gerçekleşen 400m – 1500m koşu, 100m – 400m yüzme, sprint bisiklet, kano, kürek ve kano yarışları ve tekrarlayan yüksek yoğunluklu egzersiz yapısıyla birçok takım sporu. Bu sporların tümü anaerobik glikoliz sistemini önemli ölçüde zorlar
