گلایکولها به عنوان یک گروه از ترکیبات شیمیایی با ساختاری متنوع و خواص متفاوت، در علم شیمی و صنایع مختلف جایگاه ویژهای دارند. این ترکیبات، که شامل یک یا چند گروه هیدروکسیل (-OH) هستند، به عنوان حلال، ضدیخ و ماده اولیه در تولید پلیمرها به کار میروند. علاوه بر این، گلیکولها در برخی سیستمهای آبی برای پایین نگه داشتن دما و ثابت نگه داشتن آن نیز استفاده میشوند. انواع مختلفی از اتیلن گلیکول وجود دارد که از نظر ساختار شیمیایی، کاربرد و میزان سمیت با یکدیگر تفاوت دارند. در این مقاله به بررسی انواع گلیکولها میپردازیم.
گلایکول چیست؟
گلایکولها ترکیبات آلی از خانواده الکلها هستند که دارای دو گروه هیدروکسیل (-OH) متصل به اتمهای کربن مختلفاند. این مواد بیرنگ، بیبو و شیرین بوده و به دلیل ویژگیهایی مانند کاهش نقطه انجماد آب، انتقال حرارت عالی و جلوگیری از رشد جلبکها، در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی، شیمی، داروسازی، پلیمری و تبرید کاربرد دارند. اتیلن گلیکول، سادهترین و پرکاربردترین نوع گلیکول، بهطور گسترده در تولید ضدیخ، الیاف مصنوعی و مایعات صنعتی استفاده میشود.
انواع گلایکول
دو نوع اصلی گلیکول وجود دارد: اتیلن گلیکول و پروپیلن گلیکول. هر دو این ترکیبات از دسته دیولها هستند، یعنی دارای دو گروه هیدروکسیل (-OH) در ساختار خود میباشند که روی اتمهای کربن کنار هم قرار گرفتهاند. این ویژگی باعث میشود که گلیکولها خواص فیزیکی و شیمیایی متنوعی داشته باشند و در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار گیرند.
اتیلن گلیکول با فرمول شیمیایی C₂H₆O₂ رایجترین نوع گلیکول است. در ادامه، هر یک از این دو نوع را بررسی میکنیم.
-
اتیلن گلایکول (Ethylene Glycol)
اتیلن گلیکول (EG) مایعی با ویسکوزیته پایین و نقطه جوش بالا است که کاربردهای گستردهای در صنایع مختلف دارد. در صنعت خودروسازی به عنوان خنککننده و ضد یخ مورد استفاده قرار میگیرد، در حالی که در هوانوردی به عنوان عامل یخزدایی کاربرد دارد. علاوه بر این، از اتیلن گلیکول در تولید الیاف پلیاستر، رزینها و بطریهای پلیاتیلن ترفتالات (PET) بهره میبرند. با وجود این مزایا، باید توجه داشت که این ماده سمی بوده و نیازمند رعایت نکات ایمنی در هنگام استفاده است. برخی از ویژگیهای اتیلن گلایکول عبارتاند از:
- مایع بیرنگ و بیبو با طعم شیرین
- قابلیت انحلال بالا در آب
- نقطه جوش بالا و نقطه انجماد پایین، که آن را برای استفاده در ضدیخ مناسب میسازد
کاربردهای اتیلن گلایکول
- تولید ضدیخ و مایعات خنککننده موتور
- به عنوان ماده اولیه در تولید پلیاسترها و رزینهای صنعتی
- به کارگیری در سیستمهای انتقال حرارت و مایعات هیدرولیک
-
پروپیلن گلایکول (Propylene Glycol)
پروپیلن گلایکول، که با نام پروپاندیول نیز شناخته میشود، از نظر خواص فیزیکی شباهت زیادی به اتیلن گلیکول دارد. با این تفاوت که برخلاف اتیلن گلیکول، سمی نبوده و به طور گسترده در صنایع غذایی، محصولات آرایشی و بهداشتی، و همچنین مراقبتهای دهان و دندان به عنوان حلال، نگهدارنده و مرطوبکننده مورد استفاده قرار میگیرد.
این ترکیب عمدتاً از پروپیلن اکسید، که خود از پروپیلن به دست میآید، تولید میشود و کاربردهای متنوعی در صنعت دارد. برای آشنایی بیشتر با نقش و کاربردهای پروپیلن گلیکول در صنایع مختلف، مطالعهی این مقاله در مونو تاو توصیه میشود.
ویژگیهای پروپیلن گلایکول
- غیر سمی و ایمن برای مصرف انسانی
- دارای خاصیت جاذب رطوبت
- انحلالپذیری بالا در آب و حلالهای آلی
کاربردهای پروپیلن گلایکول
- استفاده در صنایع غذایی به عنوان مرطوبکننده و پایدارکننده
- کاربرد در محصولات دارویی و آرایشی
- استفاده در صنایع پتروشیمی به عنوان حلال و حامل مواد شیمیایی
-
دیاتیلن گلایکول (Diethylene Glycol)
دی اتیلن گلایکول (DEG) یک ترکیب شیمیایی آلی با فرمول شیمیایی (HOCH2CH2)2O است که به عنوان یکی از مهمترین انواع گلایکولها شناخته میشود. این ترکیب مایعی بیرنگ، تقریباً بیبو، رطوبتگیر و دارای طعمی شیرین است. دی اتیلن گلایکول در دسته گلایکولهای دیاکسیژنه قرار دارد و به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود، کاربردهای گستردهای در صنایع مختلف دارد.
ویژگیهای شیمیایی و فیزیکی
- فرمول شیمیایی C4H10O4
- دارای دو گروه هیدروکسیل (-OH)
- قابل حل در آب، الکل، اتر، استون و اتیلن گلایکول
- خاصیت ضدیخ و رطوبتگیری
- پیوند اتری بین دو مولکول اتیلن گلیکول
ویژگیهای دیاتیلن گلایکول
- مایع بیرنگ و چسبناک
- قابلیت جذب رطوبت بالا
- دارای سمیت بیشتر نسبت به پروپیلن گلایکول
کاربردهای دیاتیلن گلایکول
- استفاده در تولید رزینها و پلاستیکها
- حلال در تولید رنگها و جوهرهای چاپی
- کاربرد در صنایع نساجی و چرمسازی
-
مونو اتیلن گلیکول
مونو اتیلن گلیکول (MEG) یک مایع شفاف، بیرنگ، بیبو و ویسکوز با طعم شیرین است که از واکنش آب با اکسید اتیلن به دست میآید. این ترکیب شیمیایی با فرمول C2H6O2 یا HOCH2CH2OH شناخته شده و در گروه گلیکولهای مونو اکسیژنه قرار میگیرد.
مونو اتیلن گلیکول به دلیل ویژگیهای منحصربهفرد خود، از جمله انحلالپذیری بالا در آب، الکلها و بسیاری از ترکیبات آلی، کاربرد گستردهای در صنایع مختلف دارد. این ماده به عنوان حلال در فرآیندهای شیمیایی، تولید پلیمرها، داروسازی و حتی صنایع غذایی مورد استفاده قرار میگیرد.
چنانچه در حوزههای صنعتی همچون پلیمر، داروسازی یا صنایع غذایی فعالیت دارید و به دنبال تأمین مونو اتیلن گلیکول باکیفیت هستید، میتوانید برای استعلام قیمت و دریافت مشاوره با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
-
تریاتیلن گلایکول (Triethylene Glycol)
تری اتیلن گلیکول (TEG) یا تری گلیکول یک ترکیب شیمیایی با فرمول مولکولی C6H14O6 است که به عنوان یک مایع ویسکوز، بیرنگ و بیبو شناخته میشود. این ماده از واکنش اتیلن اکسید و آب سنتز میشود و به دلیل ویژگیهای خاص خود، در صنایع مختلف کاربردهای گستردهای دارد. مهمترین ویژگی تری اتیلن گلیکول، وجود سه گروه هیدروکسیل (-OH) بر روی یک مولکول اتانول است که این ویژگی باعث افزایش توانایی حلکنندگی و جذب رطوبت آن میشود.
یکی از برجستهترین کاربردهای تری اتیلن گلیکول، استفاده از آن به عنوان یک عامل آبزدا در فرآوری گاز طبیعی است. قبل از انتقال یا استفاده به عنوان سوخت، گاز طبیعی باید از ناخالصیها، بهویژه بخار آب، پاکسازی شود. تری اتیلن گلیکول به طور مؤثر به جذب آب از جریان گاز طبیعی کمک کرده و موجب حذف این ناخالصیها میشود.
ویژگیهای تریاتیلن گلایکول
- دارای خاصیت جذب رطوبت بالا
- مایع ویسکوز با قابلیت انحلال خوب در آب
- مقاومت شیمیایی بالا در برابر تجزیه حرارتی
کاربردهای تریاتیلن گلایکول
- در صنعت نساجی نیز، این ماده به عنوان یک افزودنی برای جلوگیری از از دست رفتن رطوبت و حفظ نرمی و انعطافپذیری الیاف به منسوجات افزوده میشود. همچنین، در تولید لوازم آرایشی و محصولات مراقبت شخصی مانند لوسیونها، شامپوها و کرمهای مرطوبکننده نیز کاربرد دارد.
- علاوه بر این، تری اتیلن گلیکول به عنوان یک نرمکننده برای پلیمرهای وینیل به کار میرود و در تولید انواع گلایکولها در محصولات ضدعفونیکننده هوا، مانند Oust یا Clean and Pure، مورد استفاده قرار میگیرد. این ترکیب در صنعت تهویه مطبوع به عنوان خشککننده مایع برای گازهای طبیعی و در سیستمهای هیدرولیک و مایعات ترمز نیز به کار میرود.
- تری اتیلن گلیکول به دلیل ویژگیهای متنوع و کاربردهای فراوان خود در صنایع مختلف، مادهای مهم و حیاتی به شمار میآید. برای تأمین این ماده با کیفیت و استعلام قیمت خرید آن، صنایع میتوانند با مشاوران نگین تجارت در ارتباط باشند تا بهترین انتخاب را بر اساس نیازهای خود انجام دهند.
نتیجهگیری
گلایکولها گروهی از ترکیبات شیمیایی پرکاربرد در صنایع مختلف به ویژه پتروشیمی هستند که بسته به نوع و ویژگیهایشان در تولید ضدیخ، صنایع دارویی، غذایی، پتروشیمی و پالایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرند. انتخاب نوع مناسب گلایکول بر اساس نیازهای صنعتی و مشخصات فنی هر ماده از اهمیت بالایی برخوردار است. آگاهی از ویژگیها و کاربردهای انواع گلایکول میتواند به بهینهسازی فرآیندهای صنعتی و کاهش هزینهها کمک کند.
